Bij het zoeken naar de oorzaak van de storing helpt het als je een duidelijk beeld van de storing hebt. Hoe klinkt de storing, wanneer hoor je de storing, en wanneer hoort je hem niet, hoe vaak treedt de storing op, is de storing ‘s nachts anders dan overdag, hoe ziet de storing er uit op je waterval display? Lees eerst de tips over het basis onderzoek, voor je verder gaat!
Een belangrijke eerste stap om de oorzaak van een storing te vinden is om eerst te bepalen of de storende signalen uit je eigen woning afkomstig zijn, of van buiten komen.
Lokaliseren van de storing door uitschakelen van groepen in de meterkast
Sluit je ontvanger aan op een batterij of accu, en zorg dat deze niet meer met het lichtnet verbonden is;
Controleer of je de storing nu nog steeds waarneemt
Voor je begint met het uitschakelen van groepen controleer je eerst of er medische apparatuur, computers, of andere kwetsbare apparatuur ingeschakeld is! Schakel deze eerst op een veilige manier uit voor je verder gaat;
Schakel in je eigen woning de groepen in de meterkast nu één voor één uit, totdat je de storing niet meer hoort. Wacht tussen het uitschakelen van elke groep een paar minuten, een storing hoeft niet meteen te verdwijnen na het uitschakelen van een groep.
Als de storing verdwijnt na het uitschakelen van één van de groepen, noteer dan welke groep dat was
Schakel, nadat alle groepen zijn uitgeschakeld, ook de hoofdschakelaar in de meterkast uit. Nu weet je zeker dat alle elektrische apparaten in je huis uitgeschakeld zijn.
Als de storing onveranderd aanwezig blijft, terwijl alle groepen en de hoofdschakelaar uitgeschakeld zijn, dan komt deze vrij zeker van buiten je woning. Schakel de hoofdschakelaar weer in, en schakel alle groepen in de meterkast weer één voor één in, en volg nu de procedure “zoek de locatie van de stoorbron op”
https://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpg00pa0fothttps://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpgpa0fot2024-01-16 13:41:122024-01-23 18:24:25Onderzoek of de storing uit je eigen woning komt
Josh heeft een geweldige Youtube video gemaakt over het verminderen van RFI in en om huis.
Door gebruik te maken van eenvoudige technieken voor het opsporen van de storingsbron en het gebruik van toroide- en klem-ferrietkernen lukt het om de storing te verminderen of zelf helemaal weg te krijgen. Een heel nuttige video.
“Voor de meesten van ons is RFI altijd rondom ons aanwezig. Het is onvermijdelijk in onze door technologie gedreven levens. Echter vaak zijn het onze eenvoudige apparaten die de meeste RFI veroorzaken. Als je geen moeite doet om die op te sporen, zal de ontvangst op de amateur banden alleen maar frustrerend zijn.
https://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpg00pa3gjlhttps://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpgpa3gjl2023-02-07 18:25:212023-02-07 18:27:33Het vinden en elimineren van de QRM m.b.v. Toroide- en klem-ferrietkernen
Sluit je ontvanger aan op een batterij of accu, en zorg dat deze niet meer met het lichtnet verbonden is
Controleer of je de storing nog steeds waarneemt!
Je weet uit het vorige onderzoek al uit welke groep de storing afkomstig was.
Zoek nu uit welke apparaten of lichtpunten op deze groep aangesloten zijn, door deze groep opnieuw uit te schakelen. Controleer meteen even of de storing nu weer weg is.
Onderzoek welke apparaten, stopcontacten en lichtpunten nu geen stroom meer krijgen. Maak een lijstje van deze apparaten, stopcontacten en lichtpunten
Schakel nu deze groep weer in, en controleer of je de storing weer waarneemt!
Schakel de apparaten in de groep nu één voor één uit. Doe dit door de stekker uit het stopcontact te trekken, dan weet je zeker dat het apparaat in zijn geheel uitgeschakeld is. Doe dit totdat de storing verdwenen is. Let daarbij ook op apparaten met thermostaten zoals vriezers en koelkasten, TV’s, set-top boxen, dimmers, LED lampen, telefoonladers, internet routers en -switches, en powerline adapters (internet over het lichtnet)
Heb je de stoorbron gevonden, volg dan de stappen “los de storing op (in overleg met de eigenaar)”
Zoeken van een stoorbron – in het huis van iemand anders
Je hebt door het uitschakelen van alle groepen en de hoofdschakelaar in de meterkast in je eigen huis vastgesteld dat de storing zeer waarschijnlijk niet uit je eigen huis komt. Je hebt vervolgens de locatie van de stoorbron opgezocht en nu vermoed je dat de storing afkomstig is uit het huis van een buurtgenoot. Je bent vervolgens in goed overleg met je buren gegaan, en ze zijn bereid gevonden om mee te werken aan je onderzoek of de storing inderdaad uit hun woning komt. Middels onderstaande procedure ga je op zoek naar de stoorbron in het huis van je buren.
Het is fijn zijn dat je samen met je buren in hun woning op zoek kunt gaan om te proberen de storingsbron te lokaliseren, en het spreekt natuurlijk voor zich dat je daarbij de eigendommen en de privacy van je buren respecteert. Houd je daarom aan de volgende regels:
Wees extra voorzichtig dat je niets kapot maakt en natuurlijk, als je dat doet, herstel dan onmiddellijk op eigen kosten;
Geef uitleg welke apparatuur je gebruikt en hoe deze werkt;
Zeg steeds wat je gaat doen, en doe vervolgens wat je zegt;
Laat je buren zélf hun groepen in de meterkast, en apparaten in- en uitschakelen;
Houd een verslag bij van je onderzoek en wat je hebt waargenomen;
Geef je buurman na afloop een samenvatting van wat je hebt ontdekt.
Volg nu in het huis van je buren dezelfde procedure die je al in je eigen huis gevolgd hebt, waarbij je door één voor één uitschakelen van groepen in de meterkast bepaalt of de storing daarmee verdwijnt. Laat je de buren daarbij zélf de groepen uit- en weer inschakelen!
Als de storing daarmee niet verdwijnt, dan kwam de storing toch niet uit het huis van je buren! Maak je verontschuldigingen voor het ongemak, bedank hen voor de samenwerking, en ga opnieuw op zoek naar de locatie van de storing!
Als de storing daarmee wél verdween, dan ga je vervolgens samen met de buren op zoek naar het apparaat dat de storing veroorzaakt, zoals aan het begin van dit artikel beschreven. Alleen laat je daarbij ook nu de buren zélf hun apparaten uit- en inschakelen.
https://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpg00pa3bqphttps://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpgpa3bqp2023-02-02 21:14:472024-03-11 17:13:19Zoek de stoorbron op (samen met de eigenaar)
Om de stoorbron te lokaliseren heb je wat hulpmiddelen nodig:
Ontvanger;
Antenne;
HF sniffer;
HF versterker;
Verzwakker.
Moet je op zoek gaan naar een storing die niet afkomstig is uit je eigen huis dan kun je het beste gebruik maken van een draagbare ontvanger en een richtingsgevoelige antenne.
Ben je opzoek naar een storing in je eigen of andermans huis en kun je de netspanning niet uitschakelen dan kun je bij het zoeken naar de stoorbron gebruik maken van een draagbare ontvanger en (kleine) richtingsgevoelige antenne of een zogenaamde HF snuffelaar.
Een HF sniffer bestaat uit een elektronische schakeling met een antenne die het stoorsignaal hoorbaar maakt in een hoofdtelefoon of zichtbaar maakt op een meter of LED display als je dicht in de buurt van de stoorbron komt.
De ontvanger
Moet een externe antenne aansluiting hebben;
Heeft deze ontvanger een eigen antenne, dan moet deze uitschakelbaar zijn;
Geschikt zijn voor AM;
De AGC van de ontvanger moet bij voorkeur uitgeschakeld kunnen worden;
Voorzien zijn van een signaalsterkte indicatie.
Als ontvanger zou je bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van een:
Draagbare wereldontvanger
Draagbare transceiver zoals de FT-817, VX-2,…
SDR ontvanger zoals Perseus, Funcube dongle, Malachit,…
TinySA.
De antenne:
Moet bij voorkeur breedbandig zijn
Draagbaar
Richtingsgevoelig
Voorbeeld van een peilantenne.
Een antenne die zijn diensten bewezen heeft is de vlag-antenne van Don Kirk WD8DSB, beschreven in QST maart 2021. Met toestemming van Don en Becky Schoenfeld, W1BXY, Editorial Director van QST, hier de belangrijkste punten.
De antenne is bruikbaar tussen 1,8 en 30 MHz en is richtingsgevoelig, zoals blijkt uit het stralingsdiagram.
In de afbeelding zie je een simulatie het stralingsdiagram van deze antenne in 4nec2. In dit diagram is duidelijk te zien dat deze antenne een “voor- en achterkant” heeft met een duidelijk dip aan de achterzijde van de antenne (bij 90°). Hiervan kunnen we handig gebruik maken bij het uitpeilen van de stoorbron.
In de praktijk is het handigste om op een zogenaamd minimum te peilen. Dit wil zeggen je draait met de antenne zolang rond totdat het signaal nog minimaal hoorbaar is op je ontvanger. Een zijde van de antenne wijst dan in de richting van de stoorbron. Dat het een voordeel is om op een minimum signaal te peilen in plaats van op maximale signaalsterkte is ook te zien in de simulatie van het stralingsdiagram. De minimale signaalsterkte geeft duidelijke dip in de signaalsterkte en dus een scherpe en eenduidige aanwijzing in de richting van de stoorbron. Terwijl het maximale signaal over een breed gebied niet verandert (tussen minstens 225° en 315° in de simulatie).
Als de stoorbron ver verwijderd is van je eigen QTH kun je deze mogelijk niet horen op de vlag-antenne. In dit geval is het nuttig een voorversterker te gebruiken, bijvoorbeeld de voorversterker ontwikkeld door W7IUV. Meer informatie over deze voorversterker vind je op de website https://sites.google.com/site/rxpreamps.
Dichterbij de stoorbron zal het nodig zijn om de versterking te verminderen om oversturing van de ontvanger te voorkomen en nog steeds op een scherp minimum signaal te kunnen peilen. Je kunt dit doen door de voorversterker uit te schakelen, of een schakelbare verzwakker te gebruiken zodat je de gain in stappen kunt verzwakken. Plaats deze verzwakker voor de voorversterker, zo voorkom je dat deze overstuurd wordt als je dichter bij de stoorbron bent. Bouw de versterker en verzwakker in een HF dichte doosje.
Peilen met de vlag antenne.
Voor de amateur die geen ervaring heeft met het uitpeilen van een zender volgen nu een paar tips over hoe dit aangepakt kan worden met behulp van de vlag antenne. Zoals hierboven al beschreven is het, het beste om zolang met de antenne om zijn as te draaien totdat het stoorsignaal met een minimale sterkte ontvangen wordt. De zijde waar de afsluitweerstand zit wijst dan in de richting van de stoorbron.
Loop nu in de richting van de stoorbron en zorg ervoor, door de antenne te draaien, dat het ontvangen signaal steeds de minimale signaalsterkte heeft. Schakel de verzwakker in als het signaal te sterk is om nog goed op minimum te kunnen peilen.
Als je tijdens het lopen merkt dat de antenne in de tegenovergestelde richting van de looprichting gaat wijzen is dit het teken dat je de stoorbron voorbij gelopen bent. Loop dan een stukje terug tot het punt waar de looprichting en de richting waarop de antenne wijst weer van richting veranderen. Vervolg in deze richting je weg.
Bij peilen in woonwijken kan het natuurlijk voorkomen dat de storing niet uit je eigenstraat komt maar ergens anders uit de wijk. Je zult nu meerdere routes moeten bewandelen om een goede indicatie te krijgen van de locatie van de stoorbron.
Het maken van een kruispeiling kan je hierbij helpen. Je hebt hier naast je ontvanger en antenne ook nog een goede kaart van het gebied en een kompas nodig.
Je gaat hierbij als volgt te werk: Op de eerste locatie waar je een peiling gaat uitvoeren leg je de kaart orienteer je de kaart met behulp van het kompas zodat, de bovenkant van de kaart wijst nu richting Noord. Je peilt vervolgens de stoorbron uit op minimum signaalsterkte. Bepaal met behulp van het kompas de richting waar de antenne naar toe wijst. Neem deze richting over op de kaart vanaf de locatie waar je staat.
Nu ga je opzoek naar een plek voor het uitvoeren van een tweede peiling. Het beste kun je dit doen door een plek te zoeken die haaks ligt op lijn die je op de kaart getekend hebt. Zorg ook dat er voldoende afstand is tussen de eerste en twee plek waar je gaat peilen. Orienteer ook op deze plek de kaart richting Noord en peil de stoorbron uit. Bepaal wederom de richting waar naar de antenne wijst en neem deze richting over op de kaart. Rond het kruispunt van de twee lijnen dat nu op de kaart onstaat bevindt zich de stoorbron.
Hou er wel rekening mee dat er door onnauwkeurigheden, peilen, richting bepalen en orienteren van de kaart, het kan zijn dat de stoorbron zich niet op het kruispunt van de twee lijnen maar ergens in de buurt hiervan. Om zeker te zijn dat je bij het juiste huis aanbelt loop je naar de plek toe waarvan jij denkt dat de stoorbron zich bevindt en ga opzoek naar het juiste adres door het uitpeilen van de storing zoals eerder beschreven. Als het mogelijk is om op een of andere manier rond een huis te lopen dan is dit zeker aan te raden zo weet je zeker dat je het juiste adres gevonden hebt.
Bij deze hele excersitie moet je met een paar zaken rekening houden:
Zorg dat er geen metaal voorwerpen in de buurt van je kompas komen;
Houd ook rekening met metalen voorwerpen die zich in de grond kunnen bevinden;
Houd bij het peilen rekeningen met metalen voorwerpen in de buurt, die kunnen de peiling beinvloeden;
Houd bij het peilen rekening met reflecties van het signaal.
Het uitpeilen van een zender vereist enige handigheid, hoe vaker je het doet hoe handiger je er in wordt. Voor wie zich graag wil bekwamen in het uitpeilen van zenders en stoorbronnen is het een aanrader om eens mee te doen aan een ARDF evenment. Kijk voor meer informatie eens op volgende websites, hier vindt u de data dat een ARDF wedstrijd plaats vind en waar:
Bij de meeste evenementen kun je een ontvanger lenen om het eens te proberen.
Constructie van de vlag-antenne.
Deze antenne is met eenvoudige hulpmiddelen te maken. Zo kun je het frame van de antenne uit hout maken, of met slagvaste PVC pijp en een houten of kunststof basisplaat. Op de foto kun je de constructie zien van de antenne van Wim PA3BQP. Misschien niet moeders mooiste, maar wel bruikbaar! Gemaakt op een regenachtige middag met restmateriaal van eerdere klusjes.
De beugeltjes voor het vastzetten van de slagvaste PVC pijp (3/4”) en bezemsteel zijn zelf gebogen van M4 draadeinde. Om het geheel te kunnen transporteren in een auto worden de beugeltjes voor het klemmen van de bezemsteel vastgezet met vleugelmoeren. De dwarslat voorkomt dat de antennedraad gaat doorhangen en zwiepen ten gevolge van het gewicht van de coaxkabel. De truc van Don met het extra steuntouwtje werkte in mijn geval niet naar tevredenheid.
Als antennedraad kun je massive koperdraad gebruiken, bijvoorbeeld 1,5 mm2 installatiedraad of montagedraad (stukje tweelingsnoer gesplitst). Het nadeel van het gebruik van montagedraad ten opzichte van installatiedraad is dat de antenne draad wat zal doorzaken en het geheel er niet zo strak uitzit. Voor de werking maakt het niets uit.
Met behulp van een varkensneusje, BN73-202 verkrijgbaar bij Haje in Berg en Terblijt, wordt de hoge impedantie van de antenne aangepast aan de 50 ohm van de ontvanger.
De primaire zijde (antenne aansluiting ontvanger) van de transformator bestaat uit 3 windingen. De secondaire zijde (wordt verbonden met de twee uiteinde van de vlag antenne) bestaat uit 12 windingen.
Het uiteinde van de antenne wordt afgesloten met een koolweerstand (of een ander type weerstand dat geen of lage zelfinductie heeft) van 680 ohm. Wil je de antenne perfect aanpassen voor peilen in bijvoorbeeld de 10 meter band dan geeft een afsluitweerstand van 820 ohm een betere aanpassing. In de praktijk zul je echter weinig verschil merken, en zal een antenne met een weerstand van 680 ohm ruimschoots voldoen.
De weerstand en de impedantietransformator zijn gemonteerd op een paar stukjes experimenteerprint die tevens voorzien zijn van een paar gaatjes die dienen als trekontlasting.
Je kunt in de PVC pijp gaatjes boren en daar de draad doorsteken, ik heb ervoor gekozen om de draad aan de PVC pijp te bevestigen met behulp van slangenklemmen en tie-wraps. Dit gaf mij de mogelijkheid nog wat te kunnen experimenteren met de lengte van de draad.
In de afbeeldingen hieronder de afmetingen van de basisplaat met de gaatjes voor de beugeltjes, en de antenne. Uitgangspunt is het gebruik van ¾” slagvaste pvc pijp, en een bezemsteel met een diameter van 28 mm. Bij het buigen van de beugeltjes is de bezemsteel gebruikt als hulpmiddel.
Op de foto’s hieronder nog wat meer details van constructie van de vlag-antenne
Andere antennes
Op de website van KA7OEI, https://ka7oei.blogspot.com/2021/02/rfi-radio-frequency-interference.html, vind je de constructie van een niet afgestemde loopantenne. Wil je gebruik gaan maken van deze antenne dan heb je zeker de in het artikel beschreven voorversterker nodig. Deze antenne is beduidend ongevoeliger dan de eerder beschreven vlag antenne. Ook bij deze antenne is het verstandig om op minimum signaalsterkte te peilen. Deze antenne heeft echter nog een nadeel ten opzichte van de vlag antenne. De antenne wijst twee punten aan waar de signaalsterkte minimaal is. Dit betekent dus dat je niet weet uit welke richting het stoorsignaal afkomstig is en dat de kans bestaat dat je in de verkeerde richting gaat zoeken naar de stoorbron. Je komt hier echter snel genoeg achter, wordt het signaal zwakker als je in een bepaalde richting loopt dan loop je de verkeerde kant op. Houdt er bij deze antenne wel rekening mee dat als je op minimum peilt het gat van de lus in de richting van de antenne wijst.
Mini loop antenne.
Een handig hulpmiddel is een kleine passive magnetische antenne. Met deze antenne kunt je opzoek gaan naar stoorbron in een woning als het niet mogelijk is om de spanning uit te schakelen.
In onderstaande afbeelding zie je een mogelijk toepassing van deze antenne. Door de antenne op een afstand van ongeveer 10-15 cm te bewegen over een elektrisch apparaat of bedrading kun je op zoek gaan naar de oorsprong van de stoorbron. Draai de antenne bij dit zoeken ook regelmatige over zijn lengte as, de lus moet immers het magnetisch veld kunnen oppikken en dit kan alleen als het magnetisch veld uitgestraald door de stoorbron door de lus kan gaan. Als de lus evenwijdig staat aan het magnetisch veld wordt dit niet opgepikt.
Constructie voorbeelden
Je kunt deze antenne maken van Semi-rigid coaxkabel, maar ook met een normale dunne coax kabel gaat dit uitstekend. De diameter van de lus is ongeveer 3 cm.
HF snuffelaars.
In de handel zijn diverse andere nuttige hulpmiddelen te koop die ik hier kort onder de aandacht breng. Helaas heb ik tot op heden hier geen ervaring mee.
https://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpg00pa3gjlhttps://pi4vlb.nl/wp-content/uploads/2015/03/VERON-weblogo-2015-400x156px-Limburgse-vlag-300x117.jpgpa3gjl2023-02-02 20:42:082024-03-11 16:55:25Zoek de locatie van de stoorbron op
