Propagatienieuws – 11 mei 2024

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Vrijdag heeft het NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) Space Weather Prediction Center een Severe (G4) Geomagnetic Storm Watch waarschuwing afgegeven. Dit is ook door de reguliere media opgepikt. Oorzaak is de sterk toegenomen activiteit van de zon.

Een aantal sterke zonnevlammen rond het actieve zonnevlekgebied 3664 was verantwoordelijk voor ten minste vier op de aarde gerichte plasma-uitbarstingen. Deze uitbarstingen zijn beter bekend als coronale massa-ejecties.

Vorig weekend vertoonde de zonneschijf nog de gebruikelijke actieve zonnevlekgebieden. Toen begon het gebied AR3663 zich snel uit te breiden. Binnen een paar uur ontstond er een terminator van enkele tienduizenden kilometers lang, waar verschillende magnetische polariteiten vrijwel recht tegenover elkaar stonden. Het is algemeen bekend dat ongelijke magnetische polen elkaar aantrekken en daarom zijn de magnetische velden daar plotseling geheroriënteerd. En dit zijn precies de ontstekingsladingen voor zonnevlammen. Dit werd gevolgd door meer dan 30 M- en vier X-vlammen, waarvan de sterkste een X4.4 op maandag was. Er was een tijdelijke radioblack-out van mediumklasse R3.

Een ander opmerkelijk zonnevlekgebied, AR3664, ontwikkelde zich ook op het zuidelijk halfrond van de zon, nadat het op 1 mei vanaf de achterkant van de zon naar binnen was gedraaid. Tussen 6 en 8 mei fuseerde het met twee andere actieve regio’s, waardoor het gebied verviervoudigde. Drie X- en 29 M-vlammen alleen al op woensdag maakten het tot nu toe het grootste en meest actieve gebied van deze cyclus. Naast frequente radio black-outs en een zonneflux van 233 op donderdag, produceerde dit de ene coronale massa ejectie na de andere. Van sommige CME’s kon de zonneruis worden gemeten in de 10m band [ https://ei7gl.blogspot.com/2024/05/solar-noise-on-28-mhz-band-10th-may-2024.html  ]

Op donderdag waarschuwde het Amerikaanse weerbureau NOAA al voor een zware magnetische storm (k=8) voor zaterdagochtend. Het noemde de volgende mogelijke gevolgen: wijdverspreide problemen met de spanningsregeling in elektriciteitsnetten, geïnduceerde pijplijnstromingen, beperkte HF-radiopropagatie, urenlange verstoring van satellietnavigatie, verstoorde langegolfradionavigatie en poollicht tot op 45° breedtegraad. De laatste keer dat NOAA een dergelijke waarschuwing afgaf was in 2005.

In de modellen van de ruimteweerwaarnemers waren in totaal zes coronale massa-ejecties (CME’s) op weg naar de aarde. Alles leek mogelijk: dat meerdere CME’s zouden combineren tot een zogenaamde “kannibaal CME” of dat ze afzonderlijk de aarde zouden raken.

Op vrijdagmiddag rond 1700 UTC werd de komst van de eerste CME geregistreerd, gevolgd door een opeenvolging van waarschuwingen: de waarschuwingen werden verhoogd van G3 naar G4 en vervolgens naar G5, de magnetometers op verschillende meetstations vertoonden extreme uitslagen tot 1100 nanoTesla. s Avonds verscheen het noorderlicht boven Centraal-Europa, eerst zwak, daarna steeds sterker. Radioverbindingen stortten in op de kortegolfbanden en de signalen vertoonden het typische poollichtgebrom en -geruis. Op het hoogtepunt van de storm werd een Kp van 9 bereikt (de hoogst mogelijke waarde) en was het hemisferische vermogen opgelopen tot maar liefst 350 GW. De ionosondes konden geen bruikbare meetwaarden registreren. Toch waren er op 14 en zelfs 21 MHz nog enkele FT8 verbindingen mogelijk voor radiopaden die over een pad lang zuid Europa liepen.

HF-vooruitzichten

Op zaterdag 0123 UTC is er een nog zwaardere X5.8 zonnevlam bij gekomen met wederom een Kp van 9. Het ziet er nog niet naar uit dat het rustig wordt.

De magnetische storm zal de propagatieomstandigheden in de nieuwe week blijven beïnvloeden, met hoge dempingen en banden boven 20 meter die niet of nauwelijks opengaan. Het grote actieve gebied AR3664 zal begin deze week naar de achterkant van de zon bewegen, maar twee nieuwe gebieden zullen zichtbaar worden, waardoor de zonneactiviteit hoog zal blijven. De USAF voorspelt een zonneflux van meer dan 200 voor de komende week. De geomagnetische activiteit zal zondag echter langzaam afnemen.

Zodra de magnetische storm volledig is gaan liggen, zullen alle banden tot 15 meter weer operationeel zijn, hoewel er ook op 15 meter uitval kan zijn als het magnetisch veld van de aarde onrustig blijft. We kunnen sporadische korte storingen verwachten op 10 meter en 6 meter tot in augustus.

Ondertussen wordt het zonnemaximum nog steeds later dit jaar voorspeld, hoewel geomagnetische verstoringen waarschijnlijk zullen toenemen in het neerwaartse deel van de cyclus.

VHF en hoger

Tropo, regenscatter

Boven de Oostzee ligt momenteel een hogedrukgebied. Alleen de noordelijke provincies kunnen mogelijk nog profiteren van wat redelijke condities boven de Noordzee. Behalve dit kleine lichtpuntje is alleen te melden dat het weerbeeld instabiel is met nauwelijks tropocondities. Tegen dinsdag komen we weer onder invloed van een nieuw lagedrukgebied, en nemen de kansen voor regenscatter weer toe.

Sporadische-E, meteorscatter en Aurora

Bij het HF deel is al gemeld dat de zon momenteel heel erg actief is. Ook op zndag en maandag kan de Kp weer oplopen tot 7 met een sterke aardmagnetische storm  Het zal dus wel even duren voordat het aardmagnetische veld weer wat tot rust is gekomen. Het blijft dus uitkijken voor fladderige signalen op de HF-banden en raspende signalen op VHF.van aurorapropagatie als de Kp index boven de 5 komt.

Tot slot heeft het Sporadische-E-seizoen een paar beginnende openingen. Op woensdagavond was er een korte opening van ongeveer een uur naar Scandinavië op 6m. De posities van de straalstromen zijn misschien niet helemaal geschikt voor verdere openingen op de kortere termijn, maar als de lagedruk volgende week verdwijnt, kan het beter gaan met Sporadische-E paden naar Spanje en het centrale Middellandse Zeegebied.

De piek van de Eta Aquarïden is voorbij.  Eind mei zijn de Arietïden nog te verwachten.

De Eta- Aquarïden zullen echter nog wel af en toe een ping of uitbarsting produceren. Vorige week waren er genoeg aanwijzingen dat de meteoren na de piek nog steeds opbranden. Er kan de komende week nog steeds een enkele meteoor te zien zijn, samen met de gebruikelijke sporadische meteoorterugkeer op de achtergrond.

EME

Terwijl de maan deze week begint te dalen, begint de afstand tussen de maan en de aarde ook toe te nemen en daarmee neemt het padverlies toe tot een maximum op vrijdag de 17e en zaterdag de 18e. Het hemelgeluid zal echter de hele week laag blijven. De maan heeft deze week een gunstige positie om overdag te werken.

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom PC5D. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit het wekelijkse Propagation News van de Britse radioamateurvereniging RSGB, dxinfocentre ,  darc.de/der-club/referate/hf/ , Make More Miles on VHF, metoffice.gov.uk,  swpc.noaa.gov,  en poollicht.be. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl